«Կյանքն առաջ է շարժվում»

Ես չեմ ասել, ՀՀ նախագահն է ասել, նրանից էլ առաջ Արմեն Աշոտյանն էր գրել Ֆեյսբուքում, ճիշտ է՝ չբացատրեց, թե առաջ՝ ո՞ւր: ՀՀ նախագահը կառավարության ընդունելությունների տանը «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի և տեղական մարմինների 26-րդ համատեղ նիստում «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի 25-րդ տարեդարձը որակել էր «նշանակալի հոբելյան Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնության համատեքստում»: Նա ջանադիր թվարկել էր ապաքաղաքական հիմնադրամի բեղմնավոր և նպատակային գործունեության արդյունքները, շնորհակալություն էր հայտնել անցած քառորդ դարի բոլոր մեծ ու փոքր նվիրատուներին և ասել. «Կյանքն առաջ է շարժվում և շարժվում է նոր, ավելի մեծ արագությամբ»: ՈՒ նա էլ չէր բացատրել՝ դեպի ո՞ւր: Անցած հինգշաբթի էլ ՀՀԿ ԳՄ նիստից հետո հայտարարվեց, որ կառավարության կազմը չի փոխվելու այս փուլում, որ կառավարության աշխատանքը հիմնականում դրական է գնահատվում, բայց նույն օրը վերանշանակվեցին ոչ բոլոր նախարարները: ՈՒ դա էլ չբացատրվեց:

Շաբաթվա սենսացիան, սակայն, կառավարության արագ նշանակումը չէր: Պարզ էր, որ նոր կառավարությունը հներից է կազմավորվելու՝ մեկ տարվա համար ռացիոնալ չէ նոր մարդկանց գործից կտրել՝ մեկ տարի հետո հրաժեշտ տալու հնարավոր հեռանկարով: Սահմանադրության փոփոխությունից հետո օրենսդրորեն կառավարություններն անցումային են, ընթացիկ կառավարման հարցեր լուծող: Համակարգը կարող է գործել և առանց նախարարների, միևնույն է, կառավարումը կենտրոնացված է մեկ վայրում, ու որոշումներն ընդունողը մեկ մարդ է: «Պարոն վարչապետի ղեկավարը պարոն նախագահն է»՝ ՀՀԿ ԳՄ նիստից հետո հստակ ասաց ՀՀԿ մամլո խոսնակը՝ հիշեցնելով՝ մենք մի թիմ ենք: Կառավարությունը Հայաստանի ձևական ժողովրդավարության բաղկացուցիչներից է, լավ կամ վատ կատարում է իր աշխատանքը՝ ունենալով լավի ու վատի ընդհանրական պատկերացումներից բացարձակապես տարբեր չափանիշներ: Դուք երբեք չեք իմանա, թե իրականում ինչ առաքելություն ունեն ու ինչ հանձնարարականներ են կատարում նախարարները՝ ինչի համար են գնահատվում ու ինչի համար պատժվում: Երբեք: Դա համակարգին հավատարմության ոսկե կանոնն է, որը խախտողները վռնդվում են անվերադարձ: Համեմատած վեցերորդ գումարման ԱԺ առաջին նիստում նախագահի ուղերձի գնահատականների ու առաջադրած հեռանկարների հետ՝ Հայաստանում կառավարությունը դեռ չի սկսել աշխատանքը: Բայց «ընդհանուր առմամբ» այդ աշխատանքը դրական է գնահատվում: Այսինքն՝ ևս մեկ վկայություն, որ գնահատման հիմքում աշխատանքի արդյունքներն ու հետևանքները չեն, այլ ոչ հրապարակային խնդիրները: Ի վերջո, փոփոխության բացակայությունը նաև դրական է՝ անիմաստ սպասումներ ու ակնկալիքներ չեն առաջանա, հետևաբար հիասթափության նոր ալիք չի լինի: Իրոք, ի՞նչ ակնկալես միակ «նոր» նախարար Դավիթ Հարությունյանից, որ նույն հաջողությամբ կարող է գլխավորել կառավարության 18 նախարարությունները՝ առանց աչքը թարթելու և գոնե մեկ անգամ ոլորտի խնդիրների մասին մեկ րոպե մտածելու, շարադրելով բոլորի անելիքները: Մարդը ոտքից գլուխ պետություն է ու պաշտոնյա՝ մարմնավորելով պետության պաշտոնյաների արատները՝ սկսած մտածողության սահմանափակվածությունից մինչև գործողությունների անազատություն: Նույնը՝ մյուս նախարարները:

Նրանց պաշտոնաթողության և նորի պաշտոնակալության հիմնական հետևանքը լինում է կադրերի անբռնազբոսիկ ջարդը՝ հնի մարդիկ փոխարինվում են նորի մարդկանցով: Գործընթացը կարող է նաև օպտիմալացում կոչվել, եթե ընդհանուր թվի մեջ գոնե մեկ-երկուսը պակասեն (իրենց սպասարկող ավտոմեքենաներով): Այս առումով բացարձակ չեմպիոնը կառավարությունը չէ, այլ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյանը՝ 22 օգնական-խորհրդականներից 6-ին թողեց, բայց նա եզակի է ու նա բժիշկ է, որ գործում է «Մի վնասիր» սկզբունքով, թեպետ կրճատվածները այդ կարծիքին չեն:

Նրանց կտեղաբաշխեն ԱԺ մյուս հաստիքների վրա, աշխատավարձի կորստով, իհարկե: Սենսացիան, այնուամենայնիվ, Արա Բաբլոյանի օպտիմալացումը չէր: Ոչ էլ պատգամավորներին՝ իրենց ուստրերին ու դուստրերին իրենց կամ այլ պատգամավորի օգնական վերցնելու արգելքը: Ոչ էլ հայ-վրացական թեմայով նրա ելույթը: Ոչ էլ ԱԺ մշտական նոր հանձնաժողովների կազմերը: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի կազմում ինչ ազգափրկիչ գործունեություն է ծավալելու 18 գրքի հեղինակ Արտաշես Գեղամյանը (նրա գրքերը, ասում են, Պուտինի սեղանին են): Կամ՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի կազմում Իվետա Տոնոյանը, երևի, լուսաբանելու է Ծառուկյանի «հաջորդ դասը» (որ չեկավ ու չի գալու): Իսկ եվրոպական ինտեգրումը դրվել է նաև Արկադի Համբարձումյանի ու Արտակ Սարգսյանի ուսերին, ավելի հասկանալի լինելու համար նշեմ՝ «Դերժավայի» ու ՍԱՍ-ի (եվրոպացիների համար ինչ փայլուն դասընթացներ նրանք կկազմակերպեն ընտրություններում հաղթելու մեթոդների վերաբերյալ): Պաշտպանության և անվտանգության հարցերը վստահվել են Միհրան Պողոսյանին, Ալիկ Սարգսյանին ու Արգամ Աբրահամյանին (այս հանձնաժողովը գերմրցունակ է՝ օֆշորային փորձը, ոստիկանական մեթոդները և հայրական հովանու ներքո առաջընթացի միավորում): Պետական-իրավական և մարդու իրավունքների պաշտպանության ասպարեզում իր խոսքը կասի Նապոլեոն Ազիզյանը (գտնված կադր է՝ հատկապես մանդատի իրավունքների պաշտպանության և հարուստ կենսափորձի փոխանակման գծով): Մյուս հանձնաժողովներն էլ ավելի հուսալի ձեռքերում չեն: Բայց դա հետևանք է՝ եթե նրանք են պատգամավորները, նրանք էլ հանձնաժողովի անդամ պիտի լինեին: Իսկ Գագիկ Ծառուկյանը, օրինակ, ոչ մի հանձնաժողովի անդամ չէ: Ազնիվ կեցվածք է:

Առաջին հանրապետության տոնն էլ նշվեց: Իրականում դա ավելի մեծ ու կարևոր օր է, քան գիտակցվում է: Սեպտեմբերի 21-ը չէր լինի, եթե մայիսի 28 չլիներ, որ աղճատվեց նոյեմբերի 29-ով: Հիմա մենք բոլորովին այլ տարածքում ու բոլորովին այլ տարեթիվ կնշեինք: Այդ եռանկյան մեջ՝ 28, 29, 21, այնքան հերոսություն, դավաճանություն, կորուստներ ու հաղթանակներ, ցավ ու հպարտություն կան, որ չի իմաստավորվել 99 տարում, մինչդեռ անհրաժեշտ է: Բայց դա էլ սենսացիա չէր:

Սենսացիա չէր նույնիսկ ԵԱՏՄ-ն: Վարչապետ Կարեն Կարապետյանը գնաց Կազան, որ իմանա՝ ԵԱՏՄ բոլոր երկրներում առաջին անգամ գրանցվել է տնտեսական աճ: Բայց Կազանում ԵԱՏՄ վարչապետների հավաքի սենսացիան համարվեց ոչ թե դա, այլ Մոլդովայի վարչապետի չգալը: Տարօրինակ կլիներ, որ գար, նա նախագահ Իգոր Դոդոնը չէ: Կարեն Կարապետյանը Բելառուսի վարչապետին հանդիպեց: Համագործակցությունից խոսեցին: Մեդվեդևին հանդիպեց, բայց դրայվ չկար: «Ռուսիանո» չեղավ: Գնաց-եկավ: Ինչո՞ւ Կարեն Կարապետյանը ինն ամսում դուրս չեկավ ԱՊՀ ու ԵԱՏՄ շրջանակներից՝ նրա պաշտոնական ու աշխատանքային այցերի հասցեները՝ Մոսկվա, Կազան, Մինսկ, Աստանա, լավագույն դեպքում՝ Թբիլիսի: Եթե Հայաստանի տնտեսության ամենամեծ ներդրումները ԵՄ-ինն են, ինչո՞ւ ՀՀ վարչապետը գոնե մեկ անգամ Բրյուսել չի գնացել, Փարիզ, Հռոմ, Բեռլին, Վաշինգտոն, Պեկին, նույնիսկ՝ Թեհրան: Թեպետ ընտրարշավի ժամանակ ասում էր՝ գնալու եմ: Կառավարությունում միայն Էդուարդ Նալբանդյա՞նն ունի հետխորհրդային տարածքը լքելու իրավունք: Թե՞ Կարեն Կարապետյանը փորձում է Սերժ Սարգսյանի «բազմավեկտոր» սխալները չկրկնել ու մնալ հստակ գծի վրա՝ Մոսկվայի, ի տարբերություն նրա: Առանց այդ էլ ԱՄՆ-ի դեսպան Ռիչարդ Միլսը «փչացնում է» նրա անբիծ դոսյեն՝ միլիարդներ առաջարկելով: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ի՞նչ կլինի նրա վիճակն իբրև վարչապետ, եթե ԱՄՆ-ը մտածի ու որոշի, որ Հայաստանում բավական է անհայտ նպատակներ ունեցող անկապ մարդկանց վրա փող ծախսել ու ժամանակն է տնտեսական մեծ ծրագրեր իրականացնել կոնկրետ ոլորտներում, որտեղ իշխում է ռուսական մոնոպոլիան: Որոշի՝ Հայաստանին ֆինանսավորումը կրճատե՞ց՝ կրճատեց, բայց կարող է տնտեսության ոլորտում այլընտրանք տալ Հայաստանին ու էներգետիկան իր ձեռքը վերցնել: Կամ՝ քիմիական արդյունաբերության վերականգնման ծրագիր սկսել: Ի վերջո, ում ձեռքին տնտեսությունն է, նա էլ քաղաքականություն է անում: Կարեն Կարապետյանին կմնա հրաժարական տա՞լը: Բայց սա էլ սենսացիա չի լինի:

Իրական սենսացիան, որ անցած շաբաթ եղավ Հայաստանում շաբաթօրյակն էր:
Կարեն Կարապետյանի հրահրած: «Մաքուր Հայաստան» գործողությունների ծրագրի միջգերատեսչական հանձնաժողովի նախագահ, տարածքային կառավարման և զարգացման փոխնախարար Վաչե Տերտերյանի գլխավորությամբ գործող միջգերատեսչական հանձնաժողովի նախնական տվյալներով՝ մայիսի 27-ի համապետական շաբաթօրյակի աշխատանքների արդյունքում մարզերում փակվել են 637 աղբանոցներ: Արձանագրված 2030 աղբանոցներից փակված են 1300-ը: Կոտայքի մարզում՝ 67, Սյունիքում՝ 31, Արագածոտնում՝ 25, Շիրակում՝ 60, Վայոց ձորում՝ 74, Արարատում՝ 8, Արմավիրում՝ 46, Լոռիում՝ 244, Տավուշում՝ 48, Գեղարքունիքում՝ 34: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչի մեջ ենք ապրում: Երևանի քաղաքապետարանը տեղեկացնում է, որ մայրաքաղաքում շաբաթօրյակի ավարտին աղբավայր է տեղափոխվել է 412 տոննա աղբ: Կրկնում եմ՝ 412 տոննա աղբ: Ի՞նչ էր անում քաղաքապետարանը ամբողջ տարին, ի՞նչ է հավաքում «Սանիթեքը»: 412 տոննա աղբ՝ միայն Երևանում: Եթե մեկ շաբաթ հետո էլ սխրանք հայտարարվի, ևս 412 տոննա աղբ կհավաքվի՝ վստահ եղեք: 412 տոննա աղբը պաշտոնական վկայությունն է, թե պետական կառավարման փայլուն ցուցանակից ներս իրական վիճակն ինչպիսին է: Ոմանք գուցե 412 տոննա աղբը Երևանի պես քաղաքի համար համարեն սովորական՝ մեծ քաղաք է, ենթակառուցվածքները անհավասար են զարգացած: Կան տարածքներ, որ ընդհանրապես չեն մաքրվում: Ի՞նչ մի թիվ է 412 տոննան, համայնքների վրա բաժանես, ամեն համայնքին մի քանի տասնյակ տոննա է ընկնում: Այդպես մտածողները թող գումարեն աղբահանությանը հատկացվող ծախսերը ու բաժանեն 412 տոննա աղբի վրա՝ իբրև աղբանոցը նետված փող: Կամ՝ գրպանից դուրս չեկած: Կյանքն իսկապես առաջ է գնում: Տոննայանոց քայլերով:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ. 412 տոննա աղբը վերջնագիծը չէ, ինչքան չգիտակցված ու չմաքրված աղբ կա մարդկանց գիտակցության մեջ: Օրինակ, որ ժողովրդավարական հասարակությունում փոքրամասնությանը պետք է իրավունք վերապահվի լսելի դարձնել իր ձայնը, իսկ մեծամասնությանը պետք է հնարավորություն ընձեռվի որոշումներ կայացնելու միջոցով իր անելիքներն անել: Ընդդիմությունը պետք է հարգի մեծամասնության որոշում կայացնելու իրավունքը, մեծամասնությունն էլ հարգի փոքրամասնության՝ իր հետ չհամաձայնելու իրավունքը: Որ երբեք մեծամասնությունը որոշումներ կայացնելու իր իրավունքը չի կարող զիջել փոքրամասնությանը և ցույց տալ, որ փոքրամասնության դերակատարությունը բարձրանում է: Որ դա կեղծ թեզ է: Որ ընդդիմության դերակատարությունը այլընտրանքային լուծումներ առաջարկելն է և մեծամասնությանը սկզբունքորեն հակադրվելը: Որ դա չի վիճարկվում՝ դասական ժողովրդավարությունն է: Դասական ժողովրդավարությունը սկսվում է դասական ընտրություններից: Երբ ընտրությունը կեղծվում է (մեթոդները կարևոր չեն), վերնաշենքը աղավաղված բազիսի վրա ստանում է կեղծ զարգացում: Առաջանում է կեղծ իշխանություն, որ ստեղծում է իր համար կեղծ ընդդիմություն, իսկ իրական ընդդիմությանը փորձում է տեղավորել «դասական ժողովրդավարության» պարկում՝ տալով ինքնարտահայտվելու ու իշխանությանը հակադրվելու պատիվը: Աբսուրդ: Ասում եմ, չէ՞, 412 տոննա աղբը վերջնագիծ չէ՝ կան նոր ու մեծ հեռանկարներ: Աղբահավաքության՝ հաստատ: Մխիթարություն էլ կա, նախ՝ ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչ աղբից են ծնվում բանաստեղծությունները՝ Աննա Ախմատովան վկա, հետո էլ՝ «Կյանքն առաջ է շարժվում և շարժվում է նոր, ավելի մեծ արագությամբ»՝ ասել է Սերժ Սարգսյանը:
Իսկ նա Սահմանադրության երաշխավորն է ու… ինքը գիտի, թե ով: Հետո:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ